رست قهوه چیست و چگونه انجام میشود؟ | راهنمای کامل انواع رست و برشتهکاری قهوه
رست قهوه به چه معناست و چه تاثیری بر قهوه دارد؟
برشتهکاری قهوه، فرآیند دگرگونی است که در آن دانههای قهوه سبز تا دماهای دقیق گرم و باعث تغییرات شیمیایی و فیزیکی میشوند که منجر به قهوه بو داده معطر و طعمدار میشود. این گیاه سبز رنگ، در دمای بالا بین 190 درجه سانتیگراد تا 230 درجه سانتیگراد بین 5 تا 20 دقیقه تا زمانی که رنگ، طعم و مزه آنها به حد دلخواه برسد رست میشود.
هنگام رُست قهوه، دانههای سبز کاملاً خشک میشوند و رنگ آنها به صورت قهوهای تیره تغییر میکند.
رست قهوه چیست و چرا اهمیت دارد؟
رست قهوه یا همان برشتهکاری قهوه، فرآیندی است که طی آن دانههای سبز قهوه خام به دانههای قهوهای و خوشعطر تبدیل میشوند. این فرآیند نهتنها رنگ دانهها را تغییر میدهد، بلکه ترکیبات شیمیایی داخل دانهها را نیز دستخوش تحول میکند. نتیجه این تحولات، آزاد شدن عطر و طعم خاص قهوه است که ما در فنجان خود مینوشیم.
رست قهوه به نوعی هنری دقیق است که به دقت و تجربه نیاز دارد. کوچکترین تغییر در زمان یا دما میتواند طعم نهایی قهوه را تغییر دهد. ازاینرو، شناخت دقیق مراحل و ویژگیهای انواع رست قهوه برای تولیدکنندگان و حتی مصرفکنندگان حرفهای ضروری است.
فرآیند رست قهوه چگونه انجام میشود؟
فرآیند رست قهوه با گرمکردن دانههای سبز قهوه آغاز میشود. این دانهها ابتدا در دستگاهی به نام دستگاه رستر قرار میگیرند. دستگاه رستر با تنظیم دما و زمان مشخص، دانههای قهوه را به مرحله دلخواه برشتهکاری میرساند. در این فرآیند، دما معمولاً بین ۱۸۰ تا ۲۵۰ درجه سانتیگراد متغیر است.
مرحله اول رست شامل خشککردن دانهها است. دانهها در ابتدا رطوبت زیادی دارند که باید تبخیر شود. سپس مرحله واکنش مایارد آغاز میشود که طی آن قندها و آمینواسیدهای موجود در دانهها واکنش داده و ترکیبات طعمی خاصی ایجاد میکنند. در نهایت، دانهها وارد مرحله کراک اول و دوم میشوند که در آن ساختار دانه شکسته شده و عطر و طعم نهایی قهوه بروز پیدا میکند.
تاثیرات رست بر دان قهوه
تأثیرات این فرآیند عبارتند از:
تولید رنگ و طعم
رست قهوه، بر روی رنگ و طعم دانه قهوه تأثیر بسیار زیادی میگذارد. برشتهکاری، رنگهای مختلفی از روشن به تیره در دانه قهوه ایجاد میکند. همچنین، در اثر تغییرات فیزیکی و شیمیایی که در دانه قهوه رخ میدهد، طعم و مزه قهوه نیز با توجه به درجه رنگ آن تغییر میکند.
تولید بو
در طول فرآیند رست، بوی خاصی تولید میشود که بهعنوان عطر قهوه شناخته شده و با توجه به کیفیت رُستکردن قهوه بعد از دمآوری احساس میشود.
تولید روغن
در فرآیند رست قهوه، روغنهایی به صورت طبیعی از دانه قهوه جدا میشود که برای تولید قهوه اسپرسو بسیار مهم است. درواقع این روغنها، عامل اصلی ایجاد کرمِ بعد از دمکردن قهوه هستند.
کاهش وزن در دان قهوه
در طی فرآیند رست، حدود ۲۰ درصد از وزن دانههای قهوه کاهش پیدا میکند.
کاهش مقدار اسید کلروژنیک
اسید کلروژنیک یکی از اسیدهای موجود در قهوه است که طعم تلخی در قهوه ایجاد میکند. در حین برشتهکاری دانه قهوه، میزان اسیدیته آن کاهش مییابد و مزه قهوه شیرینتر میشود.
فرآیند رست قهوه
۱.پیش گرم کردن: فرآیند برشتهکاری با پیش گرم کردن دستگاه برشته شروع میشود تا از ایجاد یک محیط پایدار و سازگار برای دانهها مطمئن شود.
۲. مرحله خشک شدن: در این مرحله اولیه، دانههای قهوه سبز رطوبت خود را از دست میدهند. آنها دستخوش تغییرات فیزیکی میشوند و از رنگ سبز به رنگ زرد تغییر میکنند.
۳.فاز زرد شدن: با ادامه گرم شدن لوبیا، واکنشهای شیمیایی انجام میشود که منجر به آزاد شدن ترکیبات معطر میشود. دانه قهوه، به رنگ زرد تیرهتری تغییر پیدا میکند و رایحه آنها شروع به نمایان شدن میکند.
۴. ترک اول: این لحظه حیاتی، نشاندهنده انبساط دانهها و آزاد شدن رطوبت است. صدای ترک خوردن آنها در این لحظه شنیده میشود که نشان دهنده ایجاد پروفایلهای طعمی مختلف است. برشتههای سبک (لایت) تا متوسط (مدیوم) معمولاً قبل یا در طول اولین ترک حاصل میشوند.
۵. مرحله توسعه: پس از ترک اول، دانههای قهوه وارد مرحله توسعه میشوند، جایی که طعم، اسیدیته و عطر آنها تشدید میشود. برشتهکنندهها دما و زمان را به دقت کنترل میکنند تا تعادل موردنظر را ایجاد کنند و به پروفایلهای طعم خاصی دست یابند.
- ترک دوم (رستهای تیره تر): برای کسانی که به دنبال طعم های پررنگ تر و قوی تر هستند، ترک دوم وارد شروع می شود. این مرحله با رست تیرهتر همراه است، جایی که دانهها تغییرات شیمیایی بیشتری را تجربه میکند و در نتیجه کاراملی تر و طعمهای قویتر پیدا میکنند.
۷. مرحله خنک کردن: زمانی که سطح برشته مورد نظر به دست آمد، دانهها باید به سرعت خنک شوند تا فرآیند بو دادن متوقف شود. این به حفظ طعم و جلوگیری از برشته شدن بیش از حد کمک میکند.
“قهوه مورد نظرتو همین حالا بدون واسطه میتونی انتخاب کنی و بخری”
انواع درجات رست قهوه
در دنیای قهوه، انواع مختلفی از درجات برشتهکاری قهوه وجود دارد که هرکدام به میزان مختلفی از رنگ، عطر و طعم قهوه منجر میشوند. درجات رست قهوه، عبارتند از:
رست خام یا کمرست (Light roast)
در این نوع رست، دانههای قهوه برای مدت کوتاهی در دمای پایینی (بین 180 تا 205 درجه سانتیگراد) پخته میشوند. در این رست، قهوهها عطر و طعم ملایم و کمی ترش دارند، رنگ آنها طلایی روشن میشود و اثری از چربی و روغن در قهوه رست خام وجود ندارد. همچنین، میزان کافئین و اسیدیته بسیار زیاد است.
رست متوسط (Medium roast)
این نوع رست، دانههای قهوه در دمای بین 210 تا 220 درجه سانتیگراد پخته میشوند. قهوهها طعم و عطر قابل قبولی دارند و رنگ آنها طلایی و ملایم است. همچنین، تلخی، اسیدیته و چربی در حالت تعادل قرار دارد. میزان کافئین در رُست متوسط، زیاد است و مانند نورسکا بن مانو مدل 9 صبح، برای شروع روز بسیار مناسب است.
رست متوسط-تیره (Medium-dark roast)
دانههای قهوه در این رُست با دمایی بین 225 تا 230 درجه سانتیگراد پخته میشوند. در این نوع برشتهکاری، دانههای قهوه به رنگ قهوهای تیره و تقریباً سیاه تبدیل میشوند و سطح دانههای قهوه نسبتا چرب است. عطر و طعم قهوه مدیوم دارک، شیرین و تلخ است.
رست بسیار تیره (Dark roast)
عامل اصلی شناسیایی این نوع رست، رنگ کاملا سیاهِ براق آن و بعد طعم بسیار تلخ و کمی شیرین این نوع قهوه است که بسیار غلیظ و چرب است. دانه قهوه در دمای 240 تا 250 درجه سانتی گراد به درجه دارک رست میرسد که بیشتر از این درجه، قهوه کاملا میسوزد و ذغالی میشود.
برشتهکاری قهوه، فرآیندی پیچیده و در عین حال بسیار مهم است که همین موضوع باعث شده شرکتهای تولید و پخش قهوه، وارد رقابتی تنگاتنگ شوند و کیفیتهای متفاوتی را عرضه کنند.
توجه داشته باشید که رست کردن قهوه در خانه نیز قابل انجام است و اگر علاقهمند هستید، بهتر است از تجهیزات مخصوص استفاده کنید و حتما با مطالعه مقاله مرتبط، دانش کافی در این زمینه را بهدست بیاورید.
انواع رست قهوه و ویژگیهای آنها
انواع رست قهوه به سه دسته اصلی تقسیم میشوند: رست روشن، رست متوسط و رست تیره. هرکدام از این رستها ویژگیها و خصوصیات خاص خود را دارند که بر طعم، عطر و حتی میزان کافئین قهوه تأثیر میگذارند.
رست روشن
رست روشن کمترین زمان برشتهکاری را دارد و دمای رست در این حالت پایینتر است. دانههای رست روشن رنگ قهوهای روشن دارند و طعم قهوه در این حالت اسیدیتر و میوهایتر است. این نوع رست بیشتر مناسب قهوههایی است که از مناطق مرتفع و خاص ماننداتیوپی تهیه میشوند.
رست متوسط
قهوههای متوسط، قهوهای هستند و بدنه کمی ضخیمتر از لایت-رست دارند. برخلاف رست روشن، مدیومها برخی از طعمهای گلی را که دانههای لایت دارند، از دست میدهند و در عوض، طعم متعادلتری با مقدار متوسط کافئین دارند. این دانهها قبل از ترک دوم، معمولاً در حدود 410-440 درجه برشته میشوند.
رست تیره
رست تیره طولانیترین زمان برشتهکاری را دارد و دمای آن نیز بالاتر است. دانهها در این حالت رنگ قهوهای تیره مایل به مشکی دارند و روغنها روی سطح دانهها ظاهر میشوند. این نوع رست طعمی تلختر و سنگینتر دارد و اسیدیته قهوه در این حالت بسیار کاهش مییابد.
نکات مهم در رست قهوه
رست قهوه نیازمند دقت و توجه به جزئیات است. در ادامه به چند نکته مهم اشاره میکنیم:
۱. انتخاب دما و زمان مناسب: هر نوع دانه قهوه نیازمند دمای خاصی برای رست است. مثلاً دانههای عربیکا و روبوستا دماهای متفاوتی برای رست دارند.
۲. کنترل رطوبت: رطوبت دانهها در شروع رست باید بهخوبی گرفته شود تا کیفیت نهایی حفظ شود.
۳. نظارت بر کراکها: صدای کراک اول و دوم نشاندهنده مراحل تغییر ساختار دانه است. توجه به این صداها در تعیین زمان پایان رست بسیار مهم است.
۴. خنککردن سریع دانهها: پس از اتمام رست، دانهها باید سریعاً خنک شوند تا از تغییرات نامطلوب جلوگیری شود.
تفاوت انواع رست قهوه
تفاوت اصلی انواع رست قهوه در طعم، عطر و میزان کافئین آنها است. در رست روشن، طعمهای میوهای و اسیدیته قهوه بیشتر نمایان است، درحالیکه در رست تیره، طعمهای شکلاتی و تلخ غالب هستند.
همچنین، برخلاف تصور عمومی، قهوه با رست روشن کافئین بیشتری نسبت به رست تیره دارد. دلیل این موضوع آن است که هرچه دانهها بیشتر برشته شوند، مقداری از کافئین خود را از دست میدهند. بنابراین، اگر به دنبال قهوهای با کافئین بالا هستید، رست روشن گزینه مناسبتری است.
رست و دمآوری قهوه
نوع رست تأثیر مستقیمی بر روش دمآوری قهوه دارد. مثلاً رست روشن برای روشهایی مانند دمآوری دستی (Pour Over) یا فرنچ پرس مناسبتر است، زیرا این روشها طعمهای ظریف قهوه را بهتر نمایان میکنند.
از سوی دیگر، رست تیره بیشتر برای دستگاههای اسپرسوساز یا قهوه ترک کاربرد دارد. در این روشها، طعمهای قوی و تلخ قهوه بیشتر احساس میشوند. بنابراین، انتخاب نوع رست باید با روش دمآوری شما هماهنگ باشد.
دستگاه رستر چیست و چه کاربردی دارد؟
دستگاه رستر یا دستگاه رست قهوه، ابزاری است که برای برشتهکردن دانههای سبز قهوه استفاده میشود. این دستگاه با کنترل دقیق دما و گردش یکنواخت هوا، امکان رست یکنواخت دانهها را فراهم میکند.
دستگاههای رستر در اندازهها و مدلهای مختلفی تولید میشوند. از دستگاههای کوچک خانگی گرفته تا دستگاههای صنعتی بزرگ که برای تولید انبوه قهوه استفاده میشوند. انتخاب دستگاه مناسب به میزان تولید قهوه و سطح مهارت کاربر بستگی دارد.
انواع دستگاههای رست قهوه
دستگاههای رست قهوه به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
دستگاههای درام (Drum Roaster)
این دستگاهها دارای یک درام چرخان هستند که دانههای قهوه در داخل آن حرارت میبینند. دستگاههای درام برای رست حرفهای و یکنواخت مناسباند و در کافیشاپها و کارگاههای کوچک استفاده میشوند.
دستگاههای بادی (Air Roaster)
در این دستگاهها، دانهها با جریان هوای گرم برشته میشوند. این مدلها معمولاً برای مصارف خانگی مناسبتر هستند و کارکرد سادهتری دارند.
سؤالات متداول
1.دستگاه رستر یا دستگاه رست قهوه چیست؟
دستگاه رستر همان دستگاهی است که برای برشتهکردن دانههای سبز قهوه استفاده میشود. این دستگاه با کنترل دما و زمان، دانهها را به مرحله دلخواه رست میرساند.
2.انواع دستگاههای رست قهوه چیست؟
دستگاههای رست قهوه شامل دستگاههای درام (با درام چرخان) و دستگاههای بادی (با هوای گرم) میشود. هرکدام از این دستگاهها برای کاربردهای خاصی طراحی شدهاند.
3.کدام نوع رست کافئین بیشتری دارد؟
رست روشن کافئین بیشتری نسبت به رست تیره دارد، زیرا در فرآیند رست طولانیتر، مقداری از کافئین دانهها از بین میرود.
“قهوه مورد نظرتو همین حالا میتونی انتخاب کنی”
عالی بود